ไม่เพียงแต่เทศกาลถือศีล-กินเจเท่านั้นที่คนไทยหันมารับประทานอาหารเจ แต่ปัจจุบันทั้งอาหารเจ และมังสวิรัติได้กลายเป็นอาหารหลักของหลายๆ คนที่ถือหลักละเว้นการบริโภคเนื้อสัตว์ไปแล้ว ว่าแต่ "อาหารเจ" และ "มังสวิรัติ" ต่างกันอย่างไรล่ะ เรามีคำตอบค่ะ

★ อาหารเจ ★
“เจ” หรือ “ไจ” แปลว่า ไม่มีของคาว ซึ่งก็คือเนื้อสัตว์ทุกชนิด ทั้งนี้รวมไปถึงพืชบางชนิดที่เชื่อมาจากสัตว์หรือผักที่มีกลิ่นฉุนนั่นเอง ในช่วงเทศกาลกินเจ จะต้องงดรับประทานอาหาร 4 ข้อดังนี้

1. งดการบริโภคเนื้อสัตว์ หรือทำอันตรายสัตว์ทุกชนิด
2. งดไข่ นม เนย และน้ำมันที่มาจากสัตว์
3. งดอาหารรสจัด (รสเค็มมาก หวานมาก เปรี้ยวมาก และเผ็ดมาก)
4. งดผักกลิ่นฉุน ชาวจีนเชื่อว่า การกินอาหารเจทำให้สุขภาพดีและเป็นการปรับสมดุลให้ร่างกาย รวมถึงขับของเสียออกจากร่างกาย ด้วยการไม่กินผลิตภัณฑ์จากสัตว์และผักที่มีกลิ่นฉุน 5 ชนิด ซึ่งเป็นผักที่มีกลิ่นเหม็นคาวรุนแรง นอกจากนี้แพทย์แผนจีนโบราณยังเชื่อว่าผักทั้ง 5 ชนิดเป็นผักที่ทำลายพลังธาตุทั้ง 5 ของร่างกาย ได้แก่

• กระเทียม ทำลายการทำงานของหัวใจ ซึ่งกระทบต่อธาตุไฟในร่างกาย
• หัวหอม (ต้นหอม หอมแดง และหอมใหญ่) ทำลายการทำงานของไต ซึ่งกระทบต่อธาตุน้ำในร่างกาย
• หลักเกียว (กระเทียมโทนจีน) ทำลายการทำงานของม้าม ซึ่งกระทบต่อธาตุดินในร่างกาย
• กุยช่าย ทำลายการทำงานของตับ ซึ่งกระทบต่อธาตุไม้ในร่างกาย
• ใบยาสูบ ทำลายการทำงานของปอด ซึ่งกระทบต่อธาตุโลหะในร่างกาย

และสิ่งสำคัญสำหรับการกินเจ ก็คือการถือศีลทั้งกายและวาจา รักษาจิตให้บริสุทธิ์ ควบคุมอารมณ์ให้คงที่ จึงจะนับว่าเป็นการถือศีล-กินเจที่แท้จริง

★ มังสวิรัติ ★
มังสวิรัติมาจากคำว่า "มังสะ" แปละว่า เนื้อสัตว์ และคำว่า "วิรัติ" แปลว่า การงดเว้น มังสวิรัติจึงแปลตรงตัวได้ว่า การงดเว้นเนื้อสัตว์ ตรงกับคำว่า “Vegetarian” ในภาษาอังกฤษนั่นเอง อาหารมังสวิรัติมีหลายรูแปบบแตกต่างไปตามประเทศอาหารที่รับประทาน ดังนี้

1. มังสวิรัติบริสุทธิ์ (Vegan) คือ การงดเนื้อสัตว์ และผลิตภัณฑ์จากสัตว์ทุกชนิด กินเฉพาะผัก ผลไม้ และผลิตภัณฑ์จากพืชเท่านั้น นอกจากการกินแล้ว ผู้กินมังสวิรัติบริสุทธิ์ยังไม่ใช้ผลิตภัณฑ์ที่ได้มาจากสัตว์ทั้งทางตรงและอ้อม เช่น เสื้อผ้า เครื่องสำอาง ด้วยความเชื่อเรื่องการไม่เบียดเบียนสัตว์
2. มังสวิรัติพืชสด (Raw Vegan) คือ การงดเนื้อสัตว์ และผลิตภัณฑ์จากสัตว์ทุกชนิด กินเฉพาะผักและผลไม้สดๆ โดยไม่ผ่านความร้อน เพื่อให้ได้คุณค่าทางอาหารอย่างเต็มเปี่ยม
3. มังสวิรัติ (Vegetarian) คือ การงดเนื้อสัตว์ และผลิตภัณฑ์อาหารจากสัตว์ทุกชนิด กินเฉพาะผัก ผลไม้ และผลิตภัณฑ์จากพืชเท่านั้น  แต่จะไม่เคร่งครัดเรื่องการใช้ผลิตภัณฑ์อื่นๆ จากสัตว์
4. มังสวิรัติแบบแมคโครไบโอติก (Macrobiotic Diet) คือ การงดเนื้อสัตว์ และผลิตภัณฑ์อาหารจากเนื้อสัตว์ เน้นการกินธัญพืชต่างๆ และเนื้อปลา ยึดหลักการกินอาหารตามความเชื่อที่เน้นความเป็นธรรมชาติและการรักษาสมดุลของหยินหยาง
5.  มังสวิรัตินม-ไข่ (Lacto-Ovo Vegetarian) คือ การงดเนื้อสัตว์ และผลิตภัณฑ์จากเนื้อสัตว์ แต่สามารถกินผลิตภัณฑ์จากนมและไข่ได้
6. มังสวิรัติไข่ (Ovo Vegetarian) คือ การงดเนื้อสัตว์ และผลิตภัณฑ์จากเนื้อสัตว์ แต่สามารถกินไข่ได้
7. มังสวิรัตินม (Lacto Vegetarian) คือ การงดเนื้อสัตว์ และผลิตภัณฑ์จากเนื้อสัตว์ แต่สามารถกินนมและผลิตภัณฑ์จากนมได้
8. มังสวิรัติผลไม้ (Fruitarian) คือ การกินเฉพาะผลไม้ ผักจำพวกผลไม้ (มะเขือเทศ) ถั่ว และธัญพืช
9. มังสวิรัติแบบเจ (J-Chinese Vegetarian) คือ การงดเนื้อสัตว์  ผลิตภัณฑ์จากเนื้อสัตว์ และพืชฉุน 5 ชนิด

★ สรุปความแตกต่างระหว่างอาการเจและมังสวิรัติ ★
เมื่อพิจารณาจากมังสวิรัติประเภทต่างกับอาหารเจแล้วสามารถสรุปได้ว่า มังสวิรัติและอาหารเจจะงดบริโภคเนื้อสัตว์ และผลิตภัณฑ์จากเนื้อสัตว์ (อื่นๆ ตามแต่ประเภท) เหมือนกัน แต่มังสวิรัติจะสามารถนำผักทุกชนิดมาปรุงได้ ในขณะที่อาหารเจ (ซึ่งจัดเป็นรูปแบบหนึ่งของมังสวิรัติได้เช่นกัน) ต้องมีการปรุงอาหารอย่างเข้มงวดกว่า งดอาหารรสจัด งดผักฉุน 5 ประเภท รวมถึงรักษาศีลให้จิตใจบริสุทธิ์อีกด้วย

เรียบเรียงจาก
1) บทความ "อาหารเจ VS มังสวิรัติ...ความเหมือนที่แตกต่างของเมนูผักยุคนี้" โดย วีริศ อุโฆษผล นิตยสาร Gourmet & Cuisine ฉบับเดือนกันยายน 2548
2) บทความ "อาหารเจ...หลากรสหลายชาติ" โดย บัณฑิต ภิญโญวัฒนชีพ นิตยสาร Gourmet & Cuisine ฉบับเดือนตุลาคม 2550

ภาพประกอบจาก
เมนู "บุศราคัมผัดหยก" จาก ร้าน Live Leaf  หนึ่งในร้านแนะนำจากงาน “เดอะมอลล์ เจทั่วทิศ กุศลจิตทั่วไทย” 

Tag: , มังสวิรัติ, อาหารเจ,