ครั้งแรกของเราที่ได้เดินทางร่วมทริปกับนางงาม แต่การเดินทางครั้งนี้ไม่ธรรมดา เนื่องจากเกิดขึ้นจากลวดลายที่ถูกวาดลงบนเครื่องบินของสายการบินไทยแอร์เอเชีย และลวดลายนั้นก็ได้แรงบันดาลใจมาจากผ้าทอ กลายเป็นที่มาของการเดินทางตามแคมเปญของการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยในปีนี้ “Unique Thai Local Experiences ท่องเที่ยววิถีไทย เก๋ไก๋สไตล์ลึกซึ้ง” ที่อยากให้นักท่องเที่ยวได้สัมผัสลงลึกถึงรากเหง้า ซึ่งเราก็ว่าดี เพราะทุกวันนี้ใครๆ ก็ไปแบบเช็กอินเสร็จแล้วก็จากไป

เราติดปีกบินด้วยเครื่องบินลวดลายสวยงาม โดยแทบไม่รู้เลยว่ามันคือลวดลายอะไร รู้เพียงแค่ว่ามีความเป็นไทยที่ดูเก๋ จนกระทั่งการเปิดตัวด้วยการเดินแบบของนางงามในชุดผ้าไหมไทยโดยมีฉากหลังเป็นเครื่องบินลาย “Thai Culture…อยากชวนเธอไปเที่ยวไง” ของคุณนราธิป ภาสภิรมย์ ที่กลายเป็นเครื่องบินประจำเส้นทางกรุงเทพฯ-ขอนแก่น ด้วยเรื่องราวของลวดลายผ้าไทยที่ออกแบบให้ร่วมสมัย เข้ากับเมืองขอนแก่นที่ได้ชื่อว่าเด่นดังเรื่องผ้าไหม 

จะว่าไปทริปนี้กลายเป็นทริปตามนางงามไปเลย ฮ่าๆ แต่ก็น่ารักดี ได้ดูเบื้องหลังนางงามที่งดงามอยู่ในผ้าไทย โดยเฉพาะได้กระทบไหล่น้องน้ำตาล-ชลิตา ส่วนเสน่ห์ มิสไทยแลนด์ยูนิเวิร์ส และน้องโม-จิรัชยา ศิริมงคลนาวิน มิสทิฟฟานียูนิเวิร์สที่เพิ่งคว้าตำแหน่งมิสอินเตอร์เนชันแนลควีนมาได้สำเร็จ แถมเรายังได้ไปดูเส้นทางของผ้าไหมไทยที่กว่าจะออกมาสวยงามก็ต้องผ่านขั้นตอนไม่น้อย 

ก่อนที่จะไปย้อนดูวิธีการทำผ้าไหมก็ตามธรรมเนียมกิจกรรมนางงาม เราต้องแวะสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองของขอนแก่นก่อน ศาลหลักเมืองและพระธาตุหนองแวง พร้อมการปรากฏตัวของ อาจารย์เผ่าทอง ทองเจือ ผู้เชี่ยวชาญเรื่องผ้าไทย ที่จะมาเป็นผู้เล่าเรื่องราวของผ้าในขอนแก่น อย่างที่รู้กันว่าอาจารย์เล่าเรื่องราวได้ดีแบบน้ำไหลไฟดับ ถ้าจัดทริปแบบนี้อีกคงสนุกไม่น้อย

เราเดินทางมาถึงศูนย์หม่อนไหมเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ขอนแก่น ตัวกลางที่ช่วยชาวบ้านในเรื่องเกี่ยวกับหม่อนและไหมในทุกแง่มุม ตั้งแต่ขยายพันธุ์หม่อนและไหม สอนแปรรูปหม่อนไหม ดูแลการตลาด เรียกว่าเรื่องหม่อนไหมต้องยกให้ที่นี่ 

ภาพการเยี่ยมชมการทอผ้าไหมครั้งนี้แปลกตาหน่อย เพราะเราได้เห็นว่าผ้าไหมสวยจริงและมีการตัดเย็บที่ทันสมัยได้ผ่านการสวมใส่ของบรรดานางงาม เมื่อได้เห็นแล้วดูไม่เชยและทันสมัยทีเดียว และต้องยกความดีความชอบให้อาจารย์เผ่าทองซึ่งรับหน้าที่ออกแบบผ้าไทยให้ดูสวยงามร่วมสมัย เห็นแล้วก็เข้าใจว่าทำไมผ้าไหมแพงด้วยขั้นตอนที่สลับซับซ้อน และระยะเวลาที่กว่าจะได้ผ้า 1 ผืนก็ต้องใช้เวลาร่วมเดือน ตั้งแต่ต้นจนจบกระบวนการ

มาที่นี่เราจะได้เรียนรู้ตั้งแต่การปลูกต้นหม่อน ต้นทางของการทำผ้าไหม ไม่มีหม่อนก็ไม่มีไหมจะว่าแบบนั้นก็ได้ ต้องเลี้ยงตัวไหมให้ทำรังโดยมีใบหม่อนเป็นอาหารหลัก เราจะได้เห็นตัวไหมในหลายช่วงอายุ ก่อนทำรังจากนั้นจึงนำเอาตัวไหมที่มีรังหุ้มไปต้มให้ใยที่หุ้มตัวคลายออกมาเป็นเส้นไหม จึงเป็นที่มาของการสาวไหม โดยเลือกเอาเฉพาะรังไหมที่สวยงามมาสาวรวมกัน ส่วนรังไหมที่เสียก็ไม่ได้ทิ้ง แต่นำไปสาวแยกจากกัน โดยอาศัยความร้อนจากน้ำไปละลายกาวแล้วดึงออกมาเป็นเส้นใยคล้ายเส้นด้ายด้วย “พวงสาว” รอกที่ดึงเส้นไหมจากหม้อ แล้วใช้เครื่องที่เรียกว่า “เหล่ง” นำเส้นไหมมากรอใส่ทำเป็นไจไหม เมื่อได้ไหมแล้วต้องนำไปฟอกให้นิ่มและขาวด้วยต้นไม้พื้นบ้านอย่างกาบกล้วยต้นกล้วย ฝักเพกา หรืองวงต้นตาล ตามที่แต่ละท้องถิ่นมี จากนั้นจึงจบที่ขั้นตอนย้อมสีเพื่อสร้างมิติให้กับผืนผ้า การย้อมก็เรียกได้ว่าเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เลือกใช้เปลือก ใบ ราก แก่น ผล ต้มแล้วกรองเอาน้ำของสีมาย้อมผ้า บางที่มีการมัดก่อนย้อมเพื่อสร้างลวดลายให้กับเส้นไหมที่เราเรียกกันว่า “มัดหมี่”

เมื่อได้รังไหมหลากสีสันก็ถึงเวลาของการทอผ้าที่มีรายละเอียดยิ่งกว่าการสาวไหม ต้องใช้เส้นด้ายถึง 2 ชุดในการทอ ตลอดจนการสร้างลวดลายออกมา ซึ่งแต่ละท้องถิ่นก็จะมีลวดลายของตัวเอง เส้นด้าย 2 ชุดเรียกว่า “เส้นด้ายยืน” ตามความยาวผ้าอยู่ติดในเครื่องทอ อีกชุดหนึ่งคือ “เส้นด้ายพุ่ง” ใช้กระสวยเป็นตัวนำเส้นด้ายพุ่งสอดขัดเส้นด้ายยืนเป็นมุมฉาก ทอสลับกันไปตลอดความยาวของผืนผ้า หลังจากนั้นก็ขึ้นอยู่กับเวลาและความขยันของผู้ทอ ส่วนใหญ่ชาวบ้านจะใช้เวลาที่ว่างจากการทำเกษตรมาทอผ้า สมัยนี้น่าจะทอผ้าเป็นหลัก

กว่าจะได้ผ้าหนึ่งผืนต้องบอกว่าขั้นตอนซับซ้อนทีเดียว แต่เมื่อได้เห็นคนใส่ออกมาแล้วสวย คนทอก็คงปลื้มใจ เราจึงได้เห็นผ้าไหมไทยเผยแพร่สู่สายตาชาวโลกผ่านนางงามทุกครั้งที่ไปกระกวดในต่างแดน และนี่คือเส้นทางสาวไหมที่ได้เห็นเป็นต้องติดใจ 

Tag: Travel, ผ้าไหม