คนเราทุกคนมีลักษณะตามธรรมชาติที่ติดตัวมาตั้งแต่เกิด การเรียนรู้และบ่มเพาะนิสัยบางอย่างเมื่อเป็นผู้ใหญ่จึงมีความยากง่ายแตกต่างกัน การรู้จักและเข้าใจตนเองและผู้อื่นจึงมีความสำคัญมาก เพื่อใช้เป็นแนวทางในการช่วยให้เกิดการพัฒนาอุปนิสัยหรือบุคลิกภาพที่เหมาะสม

นักจิตวิทยา Gretchen Rubin ได้อธิบายจากการสังเกตของเธอว่า คนทั่วไปมักตกอยู่ในแนวโน้ม 4 กลุ่ม โดยวิเคราะห์จากคำถามว่าแต่ละคนจะสนองตอบต่อความคาดหวังอย่างไร ซึ่งความคาดหวังสามารถแบ่งออกได้เป็นความคาดหวังจากภายนอก (เช่น ส่งงานตามกำหนด) และความคาดหวังจากภายใน (เช่น มีเวลาพักผ่อน) ซึ่งคนแต่ละกลุ่มมีลักษณะเด่นคือ

1. ผู้รักษากฎ เขาพร้อมที่จะตอบสนองทั้งความคาดหวังจากภายนอก และความคาดหวังจากภายใน เขาชอบทำตามกฎและตารางเวลาอย่างเคร่งครัด ตื่นเช้าขึ้นมาจะคิดว่า “วันนี้มีตารางเวลาและรายการที่ต้องทำอะไรบ้าง” เขาหลีกเลี่ยงที่จะทำผิดพลาด หรือทำให้คนอื่นผิดหวัง รวมทั้งตัวเองด้วย คนอื่นสามารถพึ่งพาเขาได้ และเขาก็พึ่งพาตนเอง การทำงานกับคนในกลุ่มนี้ ควรเน้นการสร้างเป้าหมายที่ชัดเจนโดยมอบหมายหน้าที่ที่ท้าทาย เพื่อให้เขารู้สึกว่าได้ทำสิ่งที่มีคุณค่า

2. ผู้ตั้งคำถาม เขาจะตั้งคำถามกับความคาดหวังทุกอย่าง และจะสนองตอบต่อความคาดหวังก็ต่อเมื่อเขาสรุปได้ว่ามันสมเหตุสมผล ตื่นเช้าขึ้นมาจะคิดว่า “มีอะไรที่จำเป็นต้องทำในวันนี้บ้าง และเพราะเหตุใด” เขาจะตัดสินใจเองว่าสิ่งที่จะทำนั้นเป็นความคิดที่ดีหรือเปล่า และจะต่อต้านการทำสิ่งที่ดูเหมือนจะขาดเป้าหมายที่ดีหรือไร้เหตุผล สิ่งที่ควรระวังคือ อย่าให้คำตอบที่ไม่ชัดเจน หรือหลีกเลี่ยงการอธิบาย เพราะจะทำให้เขาสูญเสียความเชื่อถือ

3. ผู้ปฏิบัติตามหน้าที่ เขาจะทำตามความคาดหวังจากภายนอกได้ แต่ต้องดิ้นรนในการทำตามความคาดหวังจากภายใน เพราะมีแรงจูงใจจากความรับผิดชอบตามหน้าที่ภายนอก ตื่นเช้าขึ้นมาจะคิดว่า “ฉันต้องทำอะไรในวันนี้” เขาสามารถใช้ความพยายามอย่างยาวนานเพื่อทำตามความรับผิดชอบ จึงเป็นทีมงานที่ดี เป็นเพื่อนและสมาชิกในครอบครัวที่ดี มีคุณลักษณะของการเสียสละ ต้องการเป็นแบบอย่างที่ดี แต่มีปัญหาในการกล่าวปฏิเสธคนอื่น บางครั้งจึงอาจมีปัญหาในการรักษาความคาดหวังของตนเอง 

4. ผู้กบฏ เขาจะต่อต้านทั้งความคาดหวังจากภายนอกและความคาดหวังจากภายใน เขาเลือกที่จะทำตามความรู้สึกและความอิสระ ตื่นเช้าขึ้นมาจะคิดว่า “ฉันต้องการจะทำอะไรในวันนี้” เขาต่อต้านกฎเกณฑ์และการควบคุม จะทำตามเป้าหมายของตัวเองในวิถีของตัวเอง ผู้กบฏให้คุณค่ามากกับความจริงใจและความมุ่งมั่นในสิ่งที่เขาทำ สิ่งที่ควรระวังคือ อย่าพยายามบังคับหรือกดดันเขาให้ทำสิ่งใด เพราะจะทำให้เขารู้สึกต่อต้านและไม่ทำตาม

ไม่ว่าใครจะมีแนวโน้มอยู่ในกลุ่มไหนก็ตาม คนที่มีความสุขที่สุดและประสบความสำเร็จมากที่สุด ก็คือคนที่ตระหนักรู้ในตนเอง และคิดหาทางที่จะใช้แนวโน้มนั้นให้เกิดประโยชน์ พร้อมทั้งหาทางถ่วงดุลจากข้อจำกัดอยู่เสมอ

Tag: Last But Not Least