ตัวเลือกในการกินอาหารของคนยุคปัจจุบันนั้นมีมากมาย หนึ่งในแนวทางที่ได้ยินกันบ่อย ๆ ก็คือ “วีแกน” (Veganism) ที่เป็นขั้นกว่าของ “เวจจี้” หรือมังสวิรัติ (Vegetarian) และเมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมานี้ คนเริ่มรู้จักการกินแบบใหม่ที่เรียกว่า “แพลนต์เบส” (Plant-Based) กันมากขึ้นเรื่อยๆ ถึงแนวทางที่กล่าวมาต่างมุ่งเน้นไปที่การกินพืชผักเหมือนกัน แต่ก็มีหลักพื้นฐานง่ายๆ ที่ทำให้การกินทั้งสองแบบนี้แตกต่างกัน

★ Veganism ★
จากเดิมที่มังสวิรัติละเว้นการกินเนื้อสัตว์ทุกชนิด แต่ยังบริโภคผลิตภัณฑ์ที่ทำจากสัตว์ในบางชนิดได้ เช่น นม เนย ไข่ และน้ำผึ้ง เมื่อมีการต่อยอดไปสู่วีแกนที่หมายถึงการงดแสวงหาประโยชน์จากสัตว์ทุกรูปแบบ วิถีชีวิตของพวกเขาจึงไม่หยุดแค่การกินเท่านั้น แต่รวมไปถึงเรื่องของเสื้อผ้า เครื่องแต่งกาย หรือแม้แต่เครื่องสำอาง

มี 3 เหตุผลหลักสำหรับการดำรงวิถีชีวิตแบบวีแกน หนึ่งคือเรื่องจริยธรรม ด้วยความเชื่อว่าสัตว์ควรได้รับสิทธิและเสรีภาพในการมีชีวิต ต่อต้านผลกระทบทางด้านจิตใจและร่างกาย เช่น การขังอยู่ภายในคอกแคบๆ หรือการบังคับป้อนสารอาหารเพื่อผลิตฟัวกราส์ เหตุผลต่อมาคือ ด้านสุขภาพ เพราะการกินพืชเป็นหลักอาจลดความเสี่ยงต่อโรคหัวใจ เบาหวาน มะเร็ง และลดความเสี่ยงต่อโรคอัลไซเมอร์ได้ อีกทั้งเป็นการหลีกเลี่ยงยาปฏิชีวนะและฮอร์โมนที่ใช้อย่างกว้างขวางในการผลิตเนื้อสัตว์ เหตุผลสุดท้ายคือ สิ่งแวดล้อม เพราะอุตสาหกรรมผลิตเนื้อสัตว์ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมโดยตรง โดยเฉพาะปัญหาเรือนกระจก ปริมาณการใช้น้ำ และพื้นที่ ซึ่งล้วนใช้ทรัพยากรมากกว่าการปลูกพืชทั้งสิ้น

ดังนั้น อาหารของวีแกนจึงปราศจากเนื้อสัตว์อย่างสมบูรณ์แบบ รวมถึงผลิตภัณฑ์จากนม ไข่ และส่วนผสมที่ได้จากสัตว์ด้วย เช่น เจลาติน น้ำผึ้ง คาร์มีน (สารสีแดงจากแมลง) แชลแล็ก (วัสดุเคลือบผิวจากครั่ง) และวิตามินดีบางรูปแบบ โดยทั่วไปแล้วอาหารของวีแกนจะเป็นผลไม้ ผัก ธัญพืชเต็มเมล็ด ถั่ว เมล็ดพืช และผลิตภัณฑ์จากถั่วเหลือง ซึ่งประกอบด้วยวิตามิน แร่ธาตุ ไฟเบอร์ มีไขมันอิ่มตัว และคอเลสเตอรอลต่ำ แต่ในทางกลับกัน หากวางแผนการกินไม่ครอบคลุมก็อาจทำให้ขาดสารอาหารบางชนิดไปได้ โดยเฉพาะธาตุเหล็ก แคลเซียม สังกะสี กรดไขมันโอเมก้า 3 วิตามินดี และบี 12 อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพจิตและร่างกาย

★ Plant-Based ★
ความหมายนั้นตรงตามชื่อไม่มีบิดพลิ้ว การกินแพลนต์เบสคือรูปแบบการกินที่เน้นพืชเป็นหลัก ไม่ว่าจะเป็นผัก ผลไม้ ถั่ว เมล็ดพืช น้ำมัน ธัญพืชไม่ขัดสี ดูแล้วไม่ต่างกับวีแกน แต่การกินแพลนต์เบสนั้นไม่ได้หมายความว่าคุณเป็นวีแกนเสมอไป เพราะหัวใจสำคัญของแพลนต์เบสนั้นอยู่ที่การเลือกกินอาหารที่มีสัดส่วนของพืชผักมากกว่าเนื้อสัตว์ มุ่งไปที่อาหารไขมันต่ำ เส้นใยสูง อาหารจากพืช เน้นประโยชน์ต่อสุขภาพมากกว่าหลักจริยธรรม

การกินแพลนต์เบสจึงมีความหลากหลายพอสมควร ด้วยหลักการพื้นฐานที่สามารถยืดหยุ่นได้ตามใจผู้กิน ดังนั้น การแปะป้ายว่า “Plant-Based” จึงออกมาได้ทั้งในรูปแบบของอาหารที่จากพืชทั้งหมด หรืออาจจะเป็นอาหารจากพืชเป็นส่วนใหญ่ พร้อมกับกินเนื้อสัตว์เล็กๆ น้อยๆ ควบคู่ไปด้วยก็ได้ ในอีกแง่หนึ่งนั้นยังหมายถึง อาหารจากพืชที่ไม่ผ่านการแปรรูปหรืออาหารที่แปรรูปน้อยที่สุดได้เช่นกัน

การเริ่มต้นกินแพลนต์เบสนั้นไม่ยาก เริ่มต้นด้วยการ “กินผักเยอะๆ” ไว้ก่อน ในสัดส่วนครึ่งหนึ่งของแต่ละมื้อ ลดปริมาณเนื้อสัตว์ลงให้เป็นเพียงตัวเพิ่มรสชาติเท่านั้น (หรือจะไม่ใส่เนื้อสัตว์เลยก็ได้) เลือกธัญพืชเป็นอาหารเช้า กินกัวกาโมเล ซัลซา หรือฮุมมุสเป็นของว่าง และกินผลไม้เป็นของหวานตบท้าย หนึ่งในตำรับอาหารที่เข้ากับการกินแพลนต์เบสมากที่สุดคืออาหารเมดิเตอร์เรเนียน ซึ่งมีรากฐานมาจากพืชเป็นหลัก และมักเสริมด้วยปลา สัตว์ปีก ไข่ ชีส และโยเกิร์ตเป็นส่วนใหญ่ หากใครที่อยากกินผักเยอะๆ แต่มีปัญหาเรื่องความสม่ำเสมอ แพลนต์เบสจึงเป็นอีกทางเลือกที่เหมาะสม

กล่าวได้ง่ายๆ ว่าวีแกนนั้นเป็นแนวทางที่เข้มงวดและจริงจังในทุกๆ แง่ของการใช้ชีวิตว่าจะไม่ยุ่งเกี่ยวกับสัตว์ในทางใดก็ตาม แต่แพลนต์เบสนั้นเป็นแนวคิดที่ยืดหยุ่นได้มากกว่า แต่ไม่ว่าจะเลือกกินแบบไหน เพียงแค่ปรับการกินให้เข้ากับไลฟ์สไตล์ของตัวเอง อาหารจากพืชนั้นช่วยส่งเสริมสุขภาพได้อย่างแน่นอน

แหล่งข้อมูล :

• บทความ What Is Veganism, and What Do Vegans Eat? โดย Alina Petre
• บทความ Vegan vs Vegetarian - What's The Difference? โดย Alina Petre
• บทความ What is a plant-based diet and why should you try it? โดย Katherine D. McManus
• บทความ Whole-Foods, Plant-Based Diet: A Detailed Beginner's Guide โดย Jillian Kubala
• บทความ The difference between a vegan and a plant-based diet โดย www.piedmont.org

Tag: วีแกน, อาหารแพลนต์เบส