ถ้าพูดถึงเทศกาลไหว้พระจันทร์ คนไทยส่วนใหญ่คงนึกถึงขนมไหว้พระจันทร์แสนอร่อยเป็นสิ่งแรก ด้วยรสชาติที่มีเสน่ห์เป็นเอกลักษณ์ และยังเป็นของหายากเพราะมีให้กินเพียงปีละครั้งเท่านั้น แต่จะดีแค่ไหนถ้าเราได้รู้ความหมายของเทศกาลนี้ด้วย เวลากินจะได้ฟินและเพิ่มดีกรีความสุขมากขึ้นอีกเท่าตัว

เทศกาลไหว้พระจันทร์ ตรงกับวันเพ็ญเดือน 8 กลางฤดูใบไม้ร่วงของประเทศจีน ซึ่งอยู่ในราวเดือนกันยายน วันนี้พระจันทร์จะเต็มดวงและสวยงามที่สุดในรอบปี อากาศในเมืองจีนจะเริ่มเย็นลงและเป็นช่วงที่ผลผลิตทางการเกษตรงอกงามสมบูรณ์พร้อมสำหรับการเก็บเกี่ยว ดังนั้น เพื่อตอบแทนพระคุณแห่งผืนแผ่นดิน รวมถึงเจ้าที่ ชาวจีนจึงจัดให้มีพิธีกรรมเซ่นไหว้ในช่วงนี้ของทุกปี

ประกอบกับเป็นช่วงที่เข้าสู่เขตของพลังหยินมีดวงจันทร์เป็นตัวแทน ซึ่งคนจีนถือว่าดวงจันทร์มีอิทธิพลเกี่ยวกับน้ำ เมื่อดวงจันทร์เต็มดวงจึงเหมาะที่สุดสำหรับเซ่นไหว้ขอบคุณเทวดา ฟ้า ดิน และดวงจันทร์ อีกทั้งยังถือเป็นการพักผ่อนหลังจากทำงานหนักมาตลอด และเป็นโอกาสที่ครอบครัวจะได้พบปะสังสรรค์กัน เนื่องจากบางบ้านอาจมีสมาชิกที่ไปทำงานต่างเมืองก็จะกลับมารวมกันในโอกาสนี้

เทศกาลไหว้พระจันทร์จะเริ่มด้วยการไหว้บรรพบุรุษ ซึ่งมีทั้งบรรพบุรุษที่ใกล้กับเราอย่างพ่อแม่ หรือบรรพบุรุษต้นตระกูลที่หลายคนอาจไม่รู้จักหรือไม่เคยพบเห็น ก็จะถือเอาช่วงนี้ไหว้บรรพบุรุษรวมๆ ไปด้วยกัน ปรกติแล้วเวลาไหว้จะกำหนดกันก่อนเที่ยง แต่เฉพาะเทศกาลไหว้พระจันทร์และหยวนเซียวจะไหว้ช่วง 14.00 น. – 15.00 น. ซึ่งเป็นธรรมเนียมดั้งเดิม แต่ปัจจุบันนิยมไหว้ตอนเช้า เพราะช่วงบ่ายจะต้องทำกับข้าว เตรียมการเรื่องโต๊ะไหว้ เพื่อไหว้พระจันทร์ตอนพระอาทิตย์ตกดิน

ถัดจากไหว้บรรพบุรุษคือไหว้บูชาดวงจันทร์ การไหว้พระจันทร์นับเป็นเรื่องของผู้หญิง เริ่มจากจัดโต๊ะเซ่นไหว้ไว้กลางแจ้ง ใช้อ้อยทั้งลำมัดติดที่ขาโต๊ะด้านหน้าทั้งสองข้าง จับปลายผูกให้โค้งหากัน ประดับโคมไฟ กระดาษสี ตั้งกระถางธูป เป็นต้น

มาถึงไฮไลท์ที่ทุกคนรอคอย ขนมไหว้พระจันทร์ ซึ่งเป็นของไหว้ประจำเทศกาลที่มีหลายชนิดและมีหลายสูตรต่างกันตามแต่ละท้องถิ่น ที่ขึ้นชื่อมีขนมเปี๊ยะกวางตุ้ง ขนมเปี๊ยะแต้จิ๋ว ขนมเปี๊ยะซูโจวและของปักกิ่ง ซึ่งขนมเปี๊ยะกวางตุ้งนั้นเรียกได้ว่าเป็นขนมไหว้พระจันทร์ในปัจจุบันและมีหลายไส้ เช่น เม็ดบัว ทุเรียนกวน โหงวยิ้ง รวมถึงไส้ใหม่ๆ ที่กลายเป็นจุดขายของแต่ละร้านไปแล้ว ขนมไหว้พระจันทร์ยังมีความหมายถึงความอุดมสมบูรณ์ ถ้าเราได้กินขนมไหว้พระจันทร์ในเทศกาลจะมีชีวิตที่เปี่ยมสุข เป็นพลังไปสู่ความสำเร็จ ผู้คนจึงนิยมมอบขนมไหว้พระจันทร์ให้เป็นของขวัญในเทศกาลด้วย

อย่างไรก็ตาม ขนมไหว้พระจันทร์ตามประเพณีนอกจากที่เราคุ้นเคย ยังมีขนมทำจากแป้งลักษณะเหมือนขนมโก๋สีขาว แผ่นบางๆ กลมๆ วางบนกระดาษสีแดงหรือสีชมพู ด้านบนมีลวดลาย เช่น เทพธิดาบนดวงจันทร์ หล่าเปี๊ยะเป็นขนมไหว้พระจันทร์อีกชนิดหนึ่งมีหลายขนาด มีไส้ทำจากฟักเชื่อม มันหมู ต้นหอม และงา เปลือกขนมทำจากแป้งสาลี โรยงาบนหน้าขนม ประทับตราสีแดง ส่วนใหญ่ห่อด้วยกระดาษแก้ว ขนมชนิดนี้หอมหวานมัน เก็บไว้ได้นาน

นอกจากนี้ยังมีของไหว้ที่เป็นอาหารเจ ด้วยถือว่าพระจันทร์มีความเกี่ยวข้องกับพระโพธิสัตว์กวนอิม บางที่จึงเชิญรูปเคารพพระโพธิสัตว์กวนอิมตั้งขณะไหว้บูชาดวงจันทร์ ดังนั้น ของไหว้จึงต้องเป็นอาหารเจไปด้วย ซึ่งอาหารเจนี้จะปรุงหรือไม่ปรุงก็ได้ เช่น เห็ดหอมหรือเห็ดต่างๆ บ้านที่มีเวลาหรือพิถีพิถันหน่อยก็จะลวกหรือต้มเห็ดแล้วจัดเรียงให้สวยงาม หรือจะซื้ออาหารเจแห้งสำเร็จรูปมาไหว้เลยก็สะดวกดี

ส่วนผลไม้ที่นิยมคือ ส้มโอ เนื่องจากเดือนกันยายนเป็นฤดูกาลของส้มโอ  และยังมีความหมายว่ามีกินมีใช้ ภาษาจีนเรียกว่า โหยว เสียงคล้ายกับคำว่า โหย่ว ที่แปลว่า “มี” แต้จิ๋วออกเสียงว่า อิ่ว เสียงคล้ายกับคำว่า อู๋ แปลว่า “มี” เช่นกัน อีกอย่างคือ หัวเผือก สื่อถึงตำนานเกี่ยวกับการไหว้พระจันทร์ในยุคต่อต้านมองโกล ชาวบ้านใช้วันไหว้พระจันทร์เป็นวันนัดหมายที่จะก่อปฏิวัติ ใช้หัวเผือกแทนความหมายถึงหัวของศัตรู แม้เดี๋ยวนี้จะไม่ค่อยมีใครไหว้หัวเผือกแล้ว แต่บางบ้านที่อยากรักษาธรรมเนียมไว้ก็จะตั้งหัวเผือกไหว้ด้วย ส่วนที่ต่างจากเทศกาลอื่นคือเครื่องสำอาง ไม่ว่าจะเป็นแป้ง สบู่ ลิปสติก เครื่องเย็บปักถักร้อย เพราะถือกันว่าพระจันทร์เป็นสัญลักษณ์ของเพศหญิง หลังจากไหว้แล้วนำไปใช้ต่อจะทำให้สวยผิวพรรณดี รวมถึงเชี่ยวชาญงานบ้านงานเรือน

เมื่อพระจันทร์ขึ้นสู่ท้องฟ้าก็เป็นสัญญาณว่าถึงเวลาที่เราจะกราบไหว้ขอพร  แล้วต่อด้วยการชื่นชมพระจันทร์ พูดคุย ร้องเพลง ถือเป็นเทศกาลแห่งความสุขของครอบครัวที่รองจากเทศกาลตรุษจีน ในเทศกาลนี้ยังมีการประดับประดาด้วยโคมไฟสวยงาม สมัยก่อนแถวเยาวราชจะประดับโคมไฟที่ทำจากกระดาษแก้ว แต่เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนก็เริ่มหันมาแขวนโคมไฟผ้าหรือโคมสำเร็จรูปแทน

หลังจากได้รับรู้เรื่องราวความเป็นมาของเทศกาลนี้แล้ว ไม่แน่ว่าหลายคนคงอยากจะมีโมเมนต์กินขนมไหว้พระจันทร์ไปพร้อมกับนั่งชมพระจันทร์ที่งดงาม ซึ่งหนึ่งปีจะมีเพียงครั้งเดียวเท่านั้น!

Tag: เทศกาลไหว้พระจันทร์